देशात लोकसभा निवडणुकीचं बिगुल वाजलं असून केंद्रीय निवडणूक आयोगाने सात टप्प्यातील निवडणूक कार्यक्रम आज जाहीर केला. त्यानुसार १९ एप्रिलपासून देशात लोकसभा निवडणूक होणार असून ४ जून रोजी मतमोजणी होणार आहे. तर आज आपण लोकसभा निवडणूक नक्की काय आहे याची यानिमित्ताने माहिती घेणार आहोत.
लोकसभा काय आहे ?
लोकसभा हे भारतीय संसदेचे कनिष्ठ सभागृह आहे.भारतीय राज्यघटनेच्या कलम ८१ अनुसार लोकसभेची तरतूद केली आहे. तसेच धनविषयक प्रस्ताव हा लोकसभेतच मांडला जातो. संसदेचे सभागृह ह्या नात्याने लोकसभेतील सदस्यांचे प्रमुख कार्य, ‘भारतीय राज्यघटनेच्या चौकटीशी सुसंगत असे कायदे बहुमताने बनवणे हे असते, अर्थात हे सदस्य राज्यकारभाराच्या विधिमंडळ शाखेचे सदस्य आहेत. लोकसभेच्या निवडणुका लोकसभेची रचना ठरवतात, जी देशातील कायदा निर्मिती आणि प्रशासनामध्ये महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते. प्रत्येक पाच वर्षांनी लोकसभेच्या निवडणुका घेतल्या जातात, जेणेकरून नागरिकांना वेळोवेळी त्यांचे प्रतिनिधी निवडण्याची संधी मिळेल.
लोकसभेच्या किती जागा आहेत? त्यापैकी किती लोकसभेच्या जागा मतदारांनी निवडल्या आहेत?
लोकसभेला लोकांचे सभागृह असेही म्हणतात, 545 सदस्यांची बनलेली आहे.
पहिल्या निवडणुकीची प्रक्रिया जवळपास चार महिने सुरू होती. 25 ऑक्टोबर 1951 रोजी देशातलं पहिलं मत मतपेटीत टाकलं गेलं हिमाचल प्रदेशमध्ये.
1952 च्या फेब्रुवारी महिन्याच्या शेवटच्या आठवड्यात संपूर्ण देशातली मतदान प्रक्रिया संपली. त्या वेळी सगळ्या मिळून 4500 जागांसाठी निवडणूक झाली. त्यातील 499 जागा लोकसभेच्या होत्या.
पहिली निवडणूक आणि पक्ष
निवडणुकीत सहभागी होणाऱ्या मुख्य पक्षांमध्ये काँग्रेस, सोशलिस्ट पार्टी, भारतीय जनसंघ आणि कम्युनिस्ट पक्ष सामील होते. अशा 14 राष्ट्रीय पक्षांनी त्या वेळी निवडणुका लढवल्या होत्या आणि 40 स्थानिक पक्षही निवडणुकीत सहभागी झाले होते.
लोकसभा निवडणुकीचे महत्त्व काय?
देशाच्या राजकीय घडामोडी घडवण्यात लोकसभा निवडणुका महत्त्वाची भूमिका बजावतात. ते सरकारची रचना ठरवतात आणि एक अब्जाहून अधिक लोकांच्या जीवनावर परिणाम करणाऱ्या धोरणांवर प्रभाव टाकतात.
निवडून आलेले सदस्य देशाच्या विविध सामाजिक-सांस्कृतिक फॅब्रिकचे प्रतिनिधित्व करतात आणि कायदे तयार करण्यासाठी, सरकारच्या कामकाजावर देखरेख करण्यासाठी आणि त्यांच्या घटकांच्या हिताचे प्रतिनिधित्व करण्यासाठी जबाबदार असतात.
लोकसभा निवडणुकीत मतदानाचे महत्त्व
मतदान हा मूलभूत अधिकार आणि नागरी कर्तव्य आहे जो नागरिकांना लोकशाही प्रक्रियेत सहभागी होण्याचे सामर्थ्य देतो.
लोकसभेच्या निवडणुकीत मतदान करून, देशाची भविष्यातील दिशा ठरवण्यात व्यक्तींची भूमिका असते.
प्रत्येक मत मोजले जाते आणि संसदेच्या कनिष्ठ सभागृहात त्यांचे प्रतिनिधी निवडण्यासाठी मतदारांच्या सामूहिक आवाजात योगदान देते.
